Мемлекеттік елтаңба

Елтаңба – мемлекеттің негізгі рәміздерінің бірі. «Елтаңба» термині неміс тіліндегі «erbe» (мұра) сөзінен шыққан және мұрагерлік айырым белгісін білдіреді – бұл символдық мәнге ие фигуралар мен заттардың үйлесімі. Тарихи деректерге сүйенсек, Қазақстанның қазіргі аумағында қоныстанған қола дәуіріндегі көшпенділер өзін ерекше белгі – тотеммен сәйкестендірген, оның графикалық бейнесі кейін «таңба» деп атала бастады. Бұл термин алғаш рет Түрік қағанатында қолданылған. Тәуелсіз Қазақстанның елтаңбасы 1992 жылы ресми түрде қабылданды. Оның авторлары – белгілі сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков және Шот-Аман Уәлиханов. Қазақстан Республикасының мемлекеттік елтаңбасы шеңбер (дөңгелек) пішінінде – бұл өмір мен мәңгіліктің символы, оны Ұлы Дала көшпенділері ерекше құрметтеген. Мемлекеттік елтаңбаның орталық геральдикалық элементі – көгілдір түсті фонда шаңырақ (киіз үйдің жоғарғы күмбезді бөлігі) бейнеленген, одан күн сәулелері тәрізді уықтар (тіректер) тарайды. Шаңырақтың оң және сол жағында мифологиялық қанатты тұлпарлар бейнеленген. Елтаңбаның жоғарғы жағында көлемді бес бұрышты жұлдыз, ал төменгі бөлігінде «Қазақстан» деген жазу бар. Жұлдыз, шаңырақ, уықтар, мифологиялық тұлпарлар мен «Қазақстан» жазуы алтын түсте бейнеленген. Шаңырақ – киіз үйдің негізгі жүйе құраушы бөлігі, оның пішіні аспан күмбезіне ұқсайды және Еуразия көшпенділерінің дәстүрлі мәдениетіндегі басты өмір сүру элементтерінің бірі болып табылады. Елтаңбадағы шаңырақ бейнесі – бұл елімізде тұратын барлық халықтар үшін ортақ үй мен біртұтас Отанның символы. Қазақстанның тұрақты дамуы әрбір азаматтың әл-ауқатына байланысты, дәл сол сияқты шаңырақтың беріктігі мен орнықтылығы оның уықтарының сенімділігіне тәуелді. Елтаңбадағы мифологиялық қанатты тұлпарлар – маңызды геральдикалық элемент. Жылқы бейнесі ежелден бері батылдық, адалдық және күш сияқты ұғымдарды білдіреді. Қанаттар Қазақстанның көпұлтты халқының мықты және гүлденген мемлекет құру туралы ғасырлар бойғы арманын бейнелейді. Олар таза ойлар мен дәйекті жетілуге, шығармашылық дамуға ұмтылысты білдіреді. Скакунының алтын қанаттары алтын масақтарды еске түсіреді және қазақстандықтардың еңбекқорлығы мен елдің материалдық игілігін білдіреді. Көшпенділер өткен замандарда мүйіздерді культтік рәсімдерде, сондай-ақ олардың әскери жалауларының төбесіне қою үшін қолданған. Аспанның рақымы, жердің құнарлылығы мен жауынгерлік сәттілікті білдіретін әртүрлі жануарлардың мүйіздерінің бейнелері көптеген халықтардың символдық композицияларында маңызды орын алған. Осылайша, қанатты тұлпар мен молшылық мүйізі типологиялық тұрғыдан маңызды бейне болып табылады, ол терең семантикалық және тарихи тамырларға ие. Елтаңбадағы тағы бір маңызды элемент – бес бұрышты жұлдыз. Бұл символды адамзат ежелден пайдаланып келеді және ол әрдайым жарыққа, шындыққа, биіктікке және мәңгілікке ұмтылуды білдіреді. Мемлекеттік елтаңбадағы жұлдыз бейнесі қазақстандықтардың әлемнің барлық елдерімен ынтымақтастыққа және серіктестікке ашық ел құруға деген ұмтылысын бейнелейді. Қазақстан тұрғындарының жүректері мен құшақтары әлемнің барлық бес континентінің өкілдеріне ашық. Мемлекеттік елтаңбада қолданылған негізгі түс – алтын, ол байлықтың, әділдіктің және жомарттықтың символы болып табылады. Сондай-ақ елтаңбада көк түсті рәміз бар, ол алтын түспен үйлесім тауып, бейбіт аспан мен амандықты білдіреді.